Ustawy oraz inne akty prawne regulujące kwestię obywatelstwa polskiego przez długi czas łączyły nabycie obywatelstwa innego państwa lub służbę w obcej armii z utratą obywatelstwa polskiego. Nie jest to jednak konstrukcja wyjątkowa i znana jedynie prawu polskiemu. Do dzisiaj wiele państw, jak choćby Chiny, nie zezwala na posiadanie podwójnego obywatelstwa. Wstąpienie do obcej armii jest również często traktowane jako wypowiedzenie lojalności państwu pochodzenia i prowadzi do pozbawienia obywatelstwa. W przypadku Polski nie są to obecnie przeszkody a w przeszłości pozbawiały obywatelstwa jedynie w określonych latach oraz okolicznościach.
Pierwszą regulacją dotyczącą nabycia, jak i utraty obywatelstwa polskiego w XX wieku jest ustawa o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 roku, która weszła w życie w dniu 31 stycznia 1920 roku. Co istotne, przedmiotowa ustawa nadal ma zastosowanie w procedurze nabycia polskiego obywatelstwa przez jego potwierdzenie. Ustawę tą jak i późniejsze stosuje się, aby określić nabycie, posiadanie i utrzymanie obywatelstwa polskiego osób do których miała zastosowanie w określonym czasie.
Co powinniśmy wiedzieć o tej ustawie?
Po pierwsze, że była bardzo rygorystyczna. Obywatel polski mógł utracić obywatelstwo polskie poprzez nabycie obcego obywatelstwa, jak i przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody Rządu Polskiego a obywatelka polska poprzez zamążpójście za cudzoziemca.
Szczególnego podkreślenia wymaga jednak, że nie każdy, kto nabył obce obywatelstwo czy wstąpił do służby wojskowej w państwie obcym w okresie pomiędzy 31 stycznia 1920 roku a 19 stycznia 1951 roku, utracił przez to polskie obywatelstwo.
Zgodnie z ustawą o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 roku „osoby obowiązane do czynnej służby wojskowej, nabyć mogą obywatelstwo obce nie inaczej, jak po wyjednaniu na to zezwolenia od Ministra Spraw Wojskowych, w przeciwnym razie wobec Państwa Polskiego nie przestaną być uważane za obywateli polskich”. W praktyce oznacza to, że mężczyźni pozostający w wieku poborowym, bez uzyskania zgody Ministra Spraw Wewnętrznych na podjęcie służby w obcej armii nie tracili polskiego obywatelstwa. Oczywiście wiek poborowy ulegał zmianie na przestrzeni obowiązywania ustawy, a to z uwagi na kolejne nowelizacje ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym.
Kolejną niezwykle istotną kwestią jest podjęcie służby w armii państwa obcego. Jak już zostało wspomniane, nie zawsze było to równoznaczne z utratą polskiego obywatelstwa. Pamiętajmy, iż w okresie obowiązywania ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 roku wybuchła II wojna światowa. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem w polskiej judykaturze, wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym w realiach II wojny światowej nie powodowało utraty obywatelstwa polskiego, co więcej formalne zakończenie wojny nie mogło oznaczać, że dalsze pełnienie służby, po dniu przyjętym jako dzień zakończenia wojny, powodowało z tym dniem utratę obywatelstwa polskiego.
Odpowiadając na częste pytanie naszych klientów, w przeciwieństwie do ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego z dnia 20 stycznia 1920 roku, ustawa o obywatelstwie polskim z dnia 8 stycznia 1951 roku, która weszła w życie w dniu 19 stycznia 1951 roku i kolejne ustawy, nie wprowadzały przesłanki utraty polskiego obywatelstwa w przypadku nabycia obcego obywatelstwa bez zezwolenia władzy polskiej czy wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody Rządu Polskiego.
Przy utracie obywatelstwa przez ślub z obywatelem państwa obcego istotne znaczenie może mieć także czy ślub był cywilny czy jedynie wyznaniowy. Wielokrotnie, szczególnie u osób pochodzenia żydowskiego, śluby zawierane były wyłącznie poprzez obrzęd religijny bez późniejszej rejestracji w urzędzie stanu cywilnego. Zależnie od okoliczności, w niektórych sprawach działa to na korzyść osoby ubiegającej się o potwierdzenie obywatelstwa. Znaczenie mieć może również zgłoszenie dziecka do urzędu przez rodzica co łączyło się z prawnym uznaniem dziecka. Wówczas nawet brak ślubu cywilnego powodował nabycie obywatelstwa po ojcu, jeżeli zgłosił dziecko do urzędu stanu cywilnego.
Apl.adw. Aleksandra Zakrzewska
Aplikantka Adwokacka przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Specjalizuje się w sprawach uzyskania i potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, procesie cywilnym oraz prawie imigracyjnym USA
Jarosław Kurpiejewski
Polski Adwokat. Senior Associate w Kancelarii Ilasz & Associates w Nowym Jorku. Specjalizuje się w prywatnym prawie międzynarodowym, postępowaniach cywilnych oraz prawie imigracyjnym.
Ilasz & Associates jest międzynarodową kancelarią adwokacką działającą w USA i Polsce.
Siedziba kancelarii znajduje się w Nowym Jorku. Swoje biura posiada także w New Jersey i Warszawie. Kancelaria obsługuje również klientów w stanie California poprzez adwokatów współpracujących na zasadzie of-counsel. Założona w 1998 r. przez polskiego adwokata Liwiusza Ilasza międzynarodowa kancelaria oferuje szeroki zakres usług w tym m.in. sprawy imigracyjne i obywatelstwo, spadki, sprawy rodzinne, sprawy karne.
Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się z nami korzystając z formularza kontaktowego